Hevpeyvina kovara JINAN bı Serhad Bapir ra

Vê hevpeyvinê jı bo beşa Kurmanci ya kovara JINAN, kekê Azad Kurdi bı mın ra çêkır. Kovara JINAN jı aliyê Yekitiya Jınên Demokrat ên Kurdıstana İranê va tê derxıstınê.

Hevpeyvin dı payiza 2010 a da dı kovarê da hate weşandın. Ev hevpeyvin lı ser tora İnternetê, dı malpera kovarê da ji heye:

http://www.kurdistanmedia.com/kurdi/jnan/this/kirmanji.pdf

Serhad Bapîr kî ye?

Bı anagorê qeyda nıfûsê, ez dı sala 1964 a da lı perçeya Kurdıstanê ya ku dı bındestê dewleta Tırkiyê da ye, lı bajarê Tetwanê hatıme dınê. Bavê mın Mele Seid Çeliker bı eslê xwe jı Cızira Botanê ye û gelek bav û bapirên wi ji her mele bûne. Diya mın Fetihe jı koçerên eşira Alıkan’ê ye û wê heta zewaca xwe koçertiyê kırıye. Bereket dı nav da be, em 12 xwışk û bıra ne, 6 ên me kur û 6 ên di ji keç ın. Dê û bavê mın navê mın Evdıla danine, lê pışti ku ez bûm muleciyê siyasi, jı sala 1984 a û pê va mın navê xwe Serhad Bapir daniye।

Pıçûkatiya mın û her wusa xwendına mın a despêkê, ya navin û liseyê dı navbera bajarên Tetwan, Sılivan, Batmanê da derbasbû, dıvê bêjım ku cara pêşi jı bo sınıfa 1 ê ya liseyê bıxweynım, ez dı 14-15 saliya xwe da jı bo saleki çûme derveyê welat: dı sala 1978-1979 a da ez çûme Stenbola Tırkiyeyê.

Dema salên zarokati û xortaniya mın, salên hışyarbûna his û fıkrên Kurdayeti û welatparêziyê bûn, hıngê pırdengi û pırrengi lı siyaseta Kurdi hakım bû. Ez ji jı sala 1977 a û pê va bûm terefdar û alıgırê tevgera Rızgari’ yê. Herçi Rızgari ye, ew tevgereki marksist û leninist, qure, jı xwe têr razi û pozbılınd bû, lê avakırına Kurdıstana serbıxwe û yekgırti jı xwe ra kırıbû armanc.

Dema ku salên zehmet yên diktatoriyeta eskeri ya 12 ilona 1980 hatın, mın zêdetır xwe da ber kar û barên tevgera Kurdi. Dı bıhara sala 1983 yê da, pışti operasyoneki dewleta Tırka ya lı ser tevgera Rızgari’yê, dewletê kete du mın ji û ez jı bo sal û nıveki lı Kurdıstanê û lı Tırkiyê fırar mam. Pıraniya hevalên mın hatıbûn gırtın, mala hevalê mın yê ku berpırsiyariyê mın bû ava, ku wi cıh û dema hevditına me jı êşkencekarên dewletê ra eşker nekır û mın neda dest, ez tena serê xwe mabûm. Pışti ku mın nıkarıbû bı tena serê xwe, xwe bıparêzım û beşdarê tevgerê bıbım, mın dı payiza sala 1984 a da qerara xwe da û ez derbasê gıravayeki dewleta Yunanistanê bûm. Lı Yunanistanê bûm multeciyeki siyasi û heta nıho ez lı vi welati dıjim. Lı Yunanistanê da ji, heta sala 1987 a ez dı nav xebatên tevgera Rızgari’yê da bûm, paşê rêya me jı hev cuda bû.

Ez dı sala 1992 ya da bı keçeki Yunan ya bı navê Kalliopi ra zewıcim, 2 kur (Sipan û Siyabend) û keçeki me ya bı navê Sosın heye. Bı xêra xebata mın ya bı metodik û ya bı ısrar, zarok û xanıma mın baş fêri axaftın, xwendın û nıvisandına kurmanci bûne û ez bı vê yekê serbılınd ım.

Pışti 22 salan, ez jı sala 2006 û pê va dıçım bakûrê Kurdıstanê û her wusa heta nıha 2 caran çûme başûrê welatê me ji.

Xeyni hunera nigariyê, ez carna nıvisên lı ser zıman, huner û siyasetê û her wusa car carna ji ez helbestan dınıvisinım. Mın beşek jı van nıvisên xwe, yên ku hınên jı wan berê dı kovar û malperên Kurdan da ji hatıne belavkırınê, dı 3 blog’ên xwe yên bı zımanên kurdi, yunani û ingilizi da berhevkıriye. Her wusa dı van blogên mın da gelek berhemên mın ên resım û grafiki, hevpeyvinên ku bı mın ra hatıne çêkırın, rexneyên dirokvanên hunerê û rexnegırên hunerê yên ku lı ser hunera mın ın, hene.

Dı navbera salên 1986 – 1989 an da ez hevkareki rojnameya Kurdistan Press’ê bûm. Ev rojname bı zımanên kurdi û tırki, 15 rojan carekê lı Swedê derdıket. Her wusa çend karikatorên mın dı kovara mizahi ya bı navê “Zengıl” da hatıne weşandınê. Zengıl dı sala 1985 a da lı Swedê derdıket û xwerû bı zımanê kurdi bû û malesef ku tenê 4 hejmarên wê derketın. Dı salên 1990 û 1991 ê da mın dı radyoyeki serbıxwe ya bı navê “Radyo Kivotos” da, hefteyê careki bernameyeki du sıeti ya muzika kurdi û şıroveyên siyasi yê lı ser pırsgırêka kurdi, bı zımanê yunani û kurdi çêdıkır. Ew ne radyoyeki tıcari bû û lı ser pêlên FM da dıweşiya.

Te çawa dest bi hunera şêwekariyê kir?

Jı pıçûkatiya xwe û pê va dı nav malê da ez leqayê resım çêkırınê hatıme, her du kekên mın dı çarçoveya dersa resım ya dıbıstana navin û liseyê da resımên qederek sıpehi çêdıkırın û weki pıçûkê wan, mın ji bala xwe dıda wan û mın ji dıxwest weki wan bıkım. Ev her du kekên mın nedan dû vê qebiliyeta xwe, lê resımçêkırın dı nav mala me da her aktuel bû, dema ku ez iroj bala xwe dıdımê lı ba 8 xwışk û bırayên mın qabiliyeta resım çêkırınê heye, xwışkeki mın lı Tırkiyê akademiya hunerên sıpehi xwendiye û nıha ew ji wek mamosteya resım dı dıbıstanê da dıxebıte û her wusa bırayeki mın yê ku lı Kurdıstanê akademiya hunerên sıpehi da dıxwend, jı ber zulm û zordariya dewleta Tırka dev jı xwendına xwe berdaye.

Dema ku hê ez lı Kurdıstanê bûm, mın bı boyaxên erzan yên weki pênus, pênusên rengin, rengên pastel û yên bı avê resımên xwe çêdıkır. Fıkra parastına van resıman ne lı nık mın û ne ji lı nık dê û bavê mın hebû, ew resımên ku mın çêdıkır, nehatın parastın, belawela û wenda bûne, nıha lı ba mın nımûneyeki vê serdema jiyana mın nine.

Pışti ku ez weki multeciyeki politik hatım Yunanistanê, dı sala 1985 a da mın jı Enstituya Kurdi ya Parisê bursa jı bo xwendına zaningehê sıtand û dı navbera salên 1987 û 1992 yan da mın lı bajarê Salonikê, beşa resım ya Akademiya Hunerên Sıpehi ya Zaningeha Aristoteles’ ê da xwend. Her wusa disa dı navbera salên 2001 û 2007 an da mın beşa grafikê ya eyni zaningehê xwend (diplomeya dıduyan). Ez jı sala 1997 a û vır va dı dıbıstana navin û liseyê da, wek mamosteyê dersên resım, fotograf û diroka hunerê dıxebıtım. Her wusa eve 4 salın ku ez yek jı wan çend berpırsiyarên puandayina imtihanên seranserê Yunanistanê ya dersa resımê me, ev imtihan jı bo ketına zaningehên mimariyê têne çêkırınê . Ez endamê Odeya Hunera Nigariya Yunanistanê, Yekitiya Hunermendên Nigari yê Bakûrê Yunanistanê û Yekitiya Grafikçêkerên Yunan ım.

Hunera şêwekariyê ji te re tê çi wateyê?

Dıbe ku hın kes xwe dı wareki jiyanê da bı kêrhati û serketi dıbinın, hunera nigari (şêwekari) ji jı bo mın wusa ye. Huner bı awayeki gışti û her wusa ji hunera nigari, mane û zengintiyê dıde jiyana mırovan, bı xêra hunerê mırov dıkarın his û kurayiya nava xwe zêdetır nasbıkın, lewra huner bı pivanên rındi û estetiki xitabê his û kurayiya nava mırovan dıke, hisên mırovan şiyar û qewitır dıke. Diroka mırovatiyê dı eyni demê da diroka hunerê ye ji, mırov her xwestıne ku his, raman û tevgera xwe bı rêya hunerê derbırinın.

Rewşa hunera şêwekariyê di nav Kurdan de çawa dibînî? Kurd li kuderê cîh digrin? Tecrubeya van 20 salên dawi yê beşeki başûrê Kurdıstanê ne dı tê da, malesef ku em mıleteki bındest û şıkesti ne. Ev bındesti şıkıl dıde hemû warên jiyana me. Anagorê dewletên dagırker yên ku Kurdıstanê xıstıne bındestê xwe ku ew bı xwe ji dı warê hunera nigari da paşdamayi ne, em jı wan ji paşdamayintır ın.

Jı bo geşbûn û pêşveçûna hunera şêwekariyê hewcedariya mıletan bı akademiyên hunerên sıpehi heye (ez pê dızanım ku lı başûrê Kurdıstanê, lı Sılêmaniyê û Hewlêrê du akademi hene û nêzikê 10 peymangehên hunerên cıwan lı bajarên dın hene), bı avakırına muzexaneyên hunera kevnar û nûjen heye, bı galeriyên hunerê yên ferdi û yên bajarvaniyan heye, bı cıvanbendên (koleksiyon) ferdi heye, bı rexnevan û dirokvanên hunerê heye û heri zêde ji hewcedariya hunerdostan heye. Lı ba me Kurdan hıma bêje tu jı van tıştan tunine. Heta nıha xeyni cıvanbenda xanıma hêja Hêro Talebani, haya mın jı tu cıvanbendê çênebûye. Bı awayê gışti rewş ev e.

Her çıqas rewş ev be ji gelek hunermendên nigari yên Kurd, yên jêhati lı her çar parçeyên welatê me da û dı nav diyasporeya Kurdan da hene. Her yek jı wan dı nav pırsgırêkên abori da dıgevıze û nıkarın bı anagorê layiqbûna xwe berhemên ku dıafrinın nişanê mıletê xwe û mıletên dın bıdın. Bındesti û bêstatubûna Kurdan, tunebûna dewleteki me yê serbıxwe, bıvê nevê wana ji kırıne hunermendên bêstatu û stuxwar. Her hunermendê nigarkariyê mecbûr e ku bı tena serê xwe û bı imkanên xwe yên kêm lı ser piyan bımine û hunera xwe bıafrine. Haya pıraniya wan hem jı rewşa ku tê da dıjin û hem ji jı “bayê felekê„ heye.

Ku siyasetvan û rêvebırên me yên serwext û hunerdost hebûna, wê pê bıhısiyana ku ne tenê diroka me ya nêzik ya van 40 - 50 salên dawi bı qabiliyeta hunera nigari yên hunermendên Kurd hatiye tesdiq û derbırin û her weha ji ev hunera ku bı awayeki gışti hatiye afırandın sermayeki mezın ya kultura Kurdan e.

Lı başûrê Kurdıstanê dema ku behsa hunerê tê kırın, siyasetvan û rêvebırên me malesef tenê konserên hunermendên muzikê fêhmdıkın, lı ber van hunermendan camêr û comered ın. Lê dı warê muzikê bı xwe da ji, dıvê ku merıv rastiyan bıbêje: Dı konser û danasinan da hın hunermendên sukse û magazini dı rewacê da ne, ew dı koridorên desthılatdariyê da bı hêz û tevger ın, te hew dit hın jı wan bûne karsaz û mutehidên mezın ji.

Bınêrın, çend sal beriya nıha dı hevpeyvineki xwe da hunermendê mezın yê muzika kurdi ya nûjen Cıwan Haco çı dıbêje: çewa ku dı bira mın da maye, dıgot ku “lı çend gundên Dıhokê mın jı dehan zarokan navê Cıwan Haco pırsi, kesi jı wan nızanıbû ka ew ki ye û bı çı mıjûldıbe, lê hemiçıka İbrahim Tatlısesi nasdıkır.„ Ev fenomeneki sosyolojiki ye ka cıvat dı çı hali da ye û ber bı kû va dıçe. Disa ne tışteki tesadufi ye ku nıha, her ew İbrahim Tatlisesê hunermendê muzika tırki, wek mutehideki mezın lı bajarên mezın yê başûrê Kurdıstanê bı sedan avahiyên luks avadıke.

Lı vır jı bo wan kesên ku pê nızanın ez bıbêjım ku, lı bakûrê Kurdıstanê bı dehan hunermendên ku bı eslê xwe Kurd ın (an ji, jı dê an bavê xwe va Kurd ın) û talankırına muzik û melodiyên kurdi jı xwe ra kırın karê sereke û wana wek berhemên muzika bı zımanê tırki pêşkêşdıkın, hene. Dı pêvajoya asimilekırına zımanê kurdi da, her yek jı van hunermendan jı sed dıbıstanên dagırkerên Tırkan yên bı zımanê tırki zêdetır xırabi bı zıman û kultura Kurdan kırıne. Bı hezaran sıtran û melodiyên kurdi yên ku hatın talan û tecawızkırın, kırın malê muzik û kultura Tırkan. Van hunermendan bı vê xırabiya xwe bı milyonan Kurdan jı zıman û kultura kurdi bıdûrxıst. Dı nav van hunermendan da İbrahim Tatlises dı rêzên heri pêş da ye.

Ne edebiyat û ne ji hunera nigari bala siyasetvan û rêveberên Kurdan dıkşine, ku wun rastiyê bıpırsın, jı bo fêhmkırına hunera nigariyê perwerde û têgıhiştın lazım e, ev ji hıma bêje lı nık wan tunine.

Jı aliyê di va lı bakûrê Kurdıstanê derdora 100 bajarvaniyên bajar û qesebeyên Kurdan dı destê partiyeki Kurdan da ye, dı şertên bın işxala dıjmın da be ji, disa ji gelek imkan ketıne destê Kurdan. Her sal festivalên hunerê têne çêkırınê. Navendên çand û hunerê hatıne avakırınê. Jı bo rêvebırên van çalakiyan pivana heri mezın ne sewiya kalite û estetikê ye, lê partizani ye. Tenê kesên lı derdora partiya xwe, yan ji kesên ku ne xwedi ramanên rexnegır ın daweti van çalakiyan dıkın. Qimeta hunermendên çepgır yên Tırk ji, lı ba wan jı qimeta kesên weki mın qat bı qat zêdetır e. Jı xwe heta nıho kesi jı wan jı mın ra negotiye “ka tu heyi an tuneyi? „ ji.

Dixwazî bi hunera xwe çi ji civakê re bêjî?

Ez naxwazım tu tışteki bêjım. Cıvat jı hunera mın çı fêhmdıke bıla wiya fêhmbıke. Ez ne berdevkê tu ideolojiyê me da ku bı hunera xwe hın mesajan jı xelkê ra bêjım. Jı xwe cıvata Kurdan bala xwe nade huner munerê. Ez ji yek jı endamên mıletê Kurd ım ku tê gotın ku nıfûsa me jı 40 milyon kesi bıhuriye û weki hunermendeki, bı anagorê raman û pivanên xwe yên estetiki ez hunera xwe dıafrinım. Ez ji şahıdê van 35 salên dawi yê diroka me ya hevdem ım, beşeki mezın hunera ku mın afırandiye bı vê serdemê va têkılidar e, mın lı ser daxwaza xwe vê tercihê kıriye û haya mın jı bedelên vê tercihê ji heye.

Cıvata Kurdan ji weki her cıvata mıletên bındest xwedi başi, qenci û rındiyê û her wusa ji xwediyê xırabi, nexweşi û nerındiyê ye. Mın ê jı hunerdostên Kurd ra bıgota, ku hıjmara wan geleki kêm e, hunermendên Kurd yên nigariyê yên ku dı hunera xwe da jêhati, kêrhati û serketi ne hene, bı nisbeta hunermendên mıletên serdest yên ku dewletên wan Kurdıstanê dagırkırıne, hejmar û kaliteya hunera ku hunermendên Kurd dıafrinın dışıbe sinemaya kurdi, nımûne û mınakên gelek baş hene, dıvê ku wun wan kıfşbıkın, jı hunera wan bêpar neminın.

Ez dızanım ku merıv dıkare bêy hunerê ji bıji. Lê tecrubeya mıletên serbest û welatên demokratik bı me dıde fêhmkırınê ku bı hunerê merıv dıkare xweştır bıji. Bı awayê gışti huner çıqas geşbıbe û pêşvahere, sewiya jiyana hisi û estetiki ya mırovan ji bırengtır û bılındtır dıbe.

Civaka kurd bi çi çavî li hunera şêwekariyê dinêre? Çi ji te re tê gotin?

Çewa ku mın berê ji gotıbû, dıbe ku beşeki pır pıçûk ya cıvata Kurdan jı hunera nigariyê fêhmdıke û ev fêhmkırın ji ne bı pivanên cıvatên pêşketi da ye. Bı awayeki gışti ez bawernakım ku tu derd, xem û hewes û zanineki ronakbir, siyasetvan, rêvebır û dewlemendên Kurdan yê bı navê hunera nigariyê hebe. Bê guman dıbe ku istisna hebın, lê bı awayeki gışti wusa ye.

İroj hunermendên nigariyê dı rewşa Eyşe Şan û Mıhemed Şêxo yên rehmeti da ne: Haya kesi jı kedkara muzika kurdi Eyşe Şanê tunebû, ew bı salan bı haleki nexweş lı İzmir’a Tırkiyê da dijiya û ew dı nav feqirti û bêkesiyê da mır. Dema ku lı gorıstanê hate veşartın, jı deh kesi kêmtır kes lı ser cenazê wê bûn. Lê dema ku hê Eyşe Şanê dıjiya, parti, teşkilat, komele, rojname û kovarên Kurdan hebûn, siyasetvanên xwedi gotınên qerase û naverok vala hebûn û her wusa ji dıhate gotın ku xelkê Kurd êdi şiyarbûye û serê xwe hıldaye. Mıhemed Şêxo ji dı nav feqirtiyê da mır, pışti ku mır, xelkê got ku „heywax Bavê Felekê mıriye.“

Bınêrın, hunermendeki me yê nigariyê yê mezın heye, bı navê Rıza Topalê Hulmani. Ew bı xwe jı Dêrsim’a bakûrê Kurdıstanê ye. Ew nıha 76 sali ye û eve jı 50 salan zêdetır e ku ew hunera xwe dıfrine, ev nêzikê 45 sal ın ku ew lı Almanyayê dıji û ewi derdora 5 hezar berhemên huneri afırandiye. Sewiya hunera wi gelek baş e û jı yê gelek hunermendên Awrupi kêmtır nine. Mıjara beşek mezın berhemên wi Kurd û Kurdıstan e. Gelo haya cıvata Kurdan çıqas jı hunera wi heye?

Ez dıxwazım dı derbarê vi hunermendê mezın da tenê vê malûmatê û hışyariyê bıdım. Pışti xemsari û bêbaldariya saziyên Kurdan, ew nıha ketiye nav xem û tırsa berhemên xwe: Dıbêje ku „gelo pışti mırına mın, wê çı werın serê berhemên mın?“ Ew dıxwaze berhemên xwe bıde saziyên pêbawer, da ku berhemên wi werın parastın û hır da wır da belawela û wenda nebın. Ew dıxwaze berhemên wi bıbın sermiyan û malê mıletê Kurd, weki pıraniya hunermendên jı mıletên serbest, berhemên wi ji werın kategorikırın û dı muzexane û eywanên hunerê da werın parastın. Lê tu kes guhê xwe nade hewara wi. Û wun dızanın? Ew nıha bı mıaşê xwe yê kêm yê teaqûtbûnê, bı tevi berhemên xwe, dı xaniyeki ku dıvê nivê kırêya wi bıde da dıji.

Jı aliyê di va, dıbêjın ku başûrê Kurdıstanê dıbe Dubai ya dıduyan, lı wır dewlemendên Kurdan bı zengini û şehweta xwe jı xwe çûne û serxweş ketıne. Tê gotın ku lı Awrupayê jı yek milyoni zêdetır Kurd dıjin û halê gelekan jı wan ji xweş e, bı hezaran karsaz û sermayedarên Kurd hene. Wek mılet bıla xweli lı serê me be! Trajediya hunermendan a ev bı xwe ye.

Gelek wêneyên tu dikşînî yên jinan, wateya wî karê te çi ye?

Rast e. Mın rêzeki mezın grafik û resımên bı mıjara jınan çêkıriye. Sedemên vi tışti hebûn. Lı bakûrê Kurdıstanê, mın dıgot qê jın lokomotifa parastına zıman û kultura Kurdi ne, mın qedreki mezın dıda jınê, bı van fıkr û ramanan mın berhemên xwe dıafırand. Her wusa dimenên jınên Kurdan yên bı cıl û lıbasê Kurdi, lı ba mın jı bo çêkırın û nişandana mırovên Kurd, motifên muhim bûn. Disa dıvê bêjım ku, dı helbestên kurdi yên sedsala 20 a da, gelek caran welat û Kurdıstan bı jın an ji bı dayıkê va hatiye temsilkırın, dıbe ku ev yek ji tesir lı mın kırıbe.

Lê malesef ez şaş derketım. Ez pêhısiyam û mın fêhmkır ku vayê dı pêvajoya asimilasyona zımanê kurdi da rastiyeki dın ya jınan heye. Jınên Kurdan bı zımanê tırki nızanıbûn jı ber vê yekê, jı mecbûriyetê dı nav xwe da û bı zarokên xwe ra bı zımanê kurdi dıaxivin. Dema ku ew ji fêri zımanê tırki bûn (ne tırkiya baş, lê ew tırkiya xırab û şıkesti ya ku xelkê Kurd pê dıaxıve), êdi ew ji weki mêran rabûn ınçık û lotıkên zımanê tırki. Jınên Kurd ku dı nav cıvata Kurdi da bındestê mêr, bıra, xesûyên xwe ne, wan dı zımanê tırki da jı xwe ra modernbûn û xwedimafbûneki sexte û derewin peydakırın. Ew, dev jı zımanê kurdi berdanê û bı tırki axaftınê jı xwe ra wek marifet dıhesıbinın. Refleks û pratika wan ya parastına zımanê kurdi dıbe ku jı yên mêran ji kêmtır be.

Dıvê ku ez lı vır bêjım ku kapasiteya zanina van jınan ya bı zımanê kurdi weki jınên her mıleti gelek fırehe e, ew bı dehan, bı sedan çirok, meselok, serpêhati, pêkenok, sıtranên bı kurdi dızanın, her wusa dıkarın behsa gelek tıştan ji bıkın, lê ew vê kapasite û xezineya xwe ya bı zımanê kurdi davêjın nav kanalizasyon, serab û ser sergoyan, bı kurdi napeyvın û terciha xwe bı zımanê tırki da dıkın. Kapasiteya zanina wan ya bı zımanê tırki dıbe ku negıhije 10% ya kapasiteya zanina wan ya bı zımanê kurdi ji! Tırkiya wan ya şıkesti dışıbe tırkiya nezan û kêmaqılên Tırkan.

Lı bakûrê Kurdıstanê, lı gelek bajar, qesebe û heta gundan da, qimet û maneya zımanê zıkmaki bûye perçeki rûvi an ji goştê xırab yê ku qesab davêjın ber devê kûçıkan: Jın û mêr dı nava malê da bı zımanê tırki dıpeyvın, zarok bı zımanê tırki têne dınê û bı zımanê tırki mezındıbın. Pışti bındestkırın û bêstatuhıştına Kurdan, ya ku dı peymana Lozanê da ji hatiye testiqkırın, serketına heri mezın ya dewleta dagırker ya Tırka, ev asimilekırına Kurdan e. Ku siyasetvanên Kurdan tedbirên radikal nestinın û bıcıhneynin, dı pêvajoya 30 - 40 salên pêş me da wê zımanê kurdi jı nav xelkê rabe û wê tenê wek zımanê çend sed hezar welatparêz û zımanparêzan û her wusa ji wê wek zımanê din û ehmeqên emırmezın bımine.

Ev dimen lı ba keçên ku dı nav politikaya Kurdi da ne hê ji xırabtır e. Bêy ku fedi bıkın, ew dı cıvinan da, lı ber jınên 50 – 60 sali yên ku bı tırki nızanın, bı zımanê tırki behsa “rızgariya jınê„ dıkın. Çewa ku serokên van keçan tu qimetê neda zımanê kurdi, ew ji eyni politikaya zımankuj dıdominın.

Bê guman keç û jınên bı rûmet yên ku lı zımanê xwe xwedi derdıken ji hene, lê malesef hejmara wan gelek kêm e.

Êdi tu hewesa mın nemaye ku ez wek mıjar resım û grafikên jınên Kurdan çêkım, mın dıxwest ku, yên ku mın çêkırıne ji lı Diyarbekırê dı meydaneki da, jı bo protestokırına jınên Kurdan bışewıtanda, lê heta nıha ev imkanê mın çênebû û dıbe ku ez ne hınde wêrek û bı xiret bım ji.

Heta niha te pêşangeh vekirine? Li Kurdistanê çi?

Heta nıha mın 7 pêşengehên ferdi yên grafik û resıman çêkıriye (1 jı wan lı Kıtêbxaneya Kurdi ya Stockholmê û 6 ji lı çend bajarên Yunanistanê) û ez beşdarê jı sedi zêdetır pêşengehên komi bûme. Heta nıha lı Kurdıstanê mın tu pêşengehan çênekıriye û ez ne dı wê baweriyê da me ku tu saziyên Kurdan bala xwe dabe hunera mın, lewra heta nıha tu sazi, bajarvani û komeleyeki Kurdan jı mın ra negotiye “ ka tu ki yi û bı çı mıjûldıbi, gelo ka ev tıştên ku tu çêdiki layıqê nişandana xelkê ne an na?„

Ewrûpî çawa dinêrin hunera şêwekariyê?

Ku mebesta pırsa te hunera ku lı Awrupayê hatiye afırandın û tê afırandın be, hıngê ez dıkarım van tıştan bêjım: Nıha lı Awrupayê çend navendên muhim yên hunera nigariyê hene, navendên weki Paris, Berlin, Londra û çendên dınê. Lı van bajaran her wusa lı welatên van bajaran da, himên xwırt yên hunerê hatıne danin, lı wır muzexane, galeri, cıvanbendvan, rexnegırên hunerê yên bı navûdeng û her wusa ji gelek hunerdost hene. Her çend salan carekê Biennialên ku lı gelek bajaran têne çêkırın nebz û meyla hunera nûjen eşkeredıkın. Ango ew şertên jı bo geşbûna hunerê lı wır hene. Dı jiyana beşek jı cıvata xelkên Awrupayê da hunera nigariyê cıheki baş dıgre, anagorê erdzeminên dın yê dınyayê lı vır sewiya hızr û ramanên estetiki bılındtır e.

Gelo Ewûpî ji berhemên te hez dikin?

Ez dıkarım tenê hın tıştên kêm jı bo Yunanistanê bêjım. Mın beriya 10 salan lı Kıtêbxaneya Kurdi ya Stockholmê ji pêşengeheki çêkırıbû, her çıqas mıjara 45 grafikên ku mın lı wır pêşkêşkır hemû lı ser Kurdan bû ji, ev pêşengeha mın tew bala Kurdên Swedê ji nekışand.

Lı bajarê Saloniki, ku ev bajarê dıduyan yê heri mezınê Yunanistanê ye, haya hın hunerdostên Yunan jı hunera ku ez dıafrinım heye, gelek kes tên pêşengehên ku ez çêdıkım da ku berhemên mın bıbinın. Heta nıha çend rexnegır û dirokvanên hunerê yên Yunan lı ser hunera ku ez dıafrinım ditın û rexneyên xwe nıvisandine. Her çıqas gelek kêm bın ji, disa hın kesên Yunan bı pereyên xwe berhemên mın kırine û xıstına nav cıvanbendên xwe yên hunera nigariyê, an ji wana ew lı mala xwe da dalıqandine.

Çewa ku jı van gotınên mın ji têne xwuyakırınê, dı warê pêşengehan da tesir û menzila hunera ku ez dıafrinım, bı welat û zêdetır ji bı bajarê ku ez lê dıjim sınordor û asê maye, Ne tu imkan û danûsıtendınên mın hene da ku ez herım berhemên xwe lı Kurdıstanê nişanê xelkê xwe bıdım û ne ji xwe bıgıhinım navendên muhim yên hunerê lı rojavaya Awrupayê. Her çıqas reşw ev be ji, disa ji ez bı anagorê baweri û zanina xwe dızanım ka çı dıkım û dıvê ez çı bıkım.

Dı rastiyê da, em wek mılet û welat ne xwediyê tu statuyê ne, vêca gelo dı çavê xelkên dınê da çewa wê statuya edebiyatvan, muzisyen û hunermendên Kurdan hebe. Em tev endamên mıleteki bındest, şıkesti û têrpırsgırêk û welateki “wenda „ ne. Bedeleki mezın yê Kurdbûnê heye, her Kurdê serbılınd û bı xiret bıvê nevê wê her dem leqayê vê bedelê bıbe.

Çi plan û projeyên te yên pêşerojê hene?

Dema ku merıv bı berçavka realizm û maddiyatê lê temaşebıke, tu xêra hunera nigariyê jı bo mın nine. Wek nımûne ev dozdeh salın ku ez jı bo xebata xwe, jı xwe ra atolyeyan kırêdıkım, dema ku merıv lê dınêre ka tenê çıqas mesref jı bo vê kırêyê daye û merıv kaliteya jiyana xwe datine ber hev, merıv xemsar dıbe. Ez wek mamoste dıxebıtım da ku debara xwe û zaroyên xwe û debara hunera xwe bıkım.

Lê dıvê lı vır bêjım ku her huner jı bo hunermendan tercih û iddiayeki ye. Ev iddia, baweri û zanina hunermend ya jı bo sewiya hunera wi ye û her wusa ji xebat û hazıriya wi ya jı bo sıberoja hunera wi ye. Hunermendê ku ne xwedi vê iddiayê ye û anagorê vê iddia xwe tevnagere hunermendeki gunehok û xweliser e. Wê dı sıberojê da derkebe meydanê ka kijan hunermendi çı kıriye û çı afırandiye. Dem dermanê van tıştan e û kaliteya berhemên huneri ji wê tenê bı pivanên estetiki werın hesıbandın.

Dı dirokê da, huner û hunermend tu cari lı hêviya şert û mercên iddial û baş nesekınine, bê guman serdemên dirokê û sewiya pêşveçûna cıvatan hunermendên xwe ji derxıstıne, lê dı eyni demi da hunermend bı xwe ji alikariya guhertın û pêşveçûna van cıvatan kırıne.

Ez ji xwedi iddiayeki me. Her çıqas ku heta nıha mın jı hezari zêdetır berheman afırandiye ji, hewcedariya mın hê bı zêdetır xebatê heye. Xebata berdewam jı bo mın model û awayê jiyanê ye. Dı hunera nigariyê da sekınandın û teqautbûn tunine, heta ku destê merıv dıkare bı qelemê an ji bı fırçeyê bıgre merıv dıxebıte.

Heri dawi par mın pêşengeheki berfıreh ya grafikan pêkani, dı vê pêşengehê da mın 92 grafikên ku mın bı gelek teknikên cıhê çêkırıbû û dı van 20 salên dawi da afırandıbû nişanê hunerdostên Yunan da. Jı bo vê pêşengehê katalogeki sıpehi yê bı zımanên kurdi û yunani ji hate çapkırınê. Nıha lı pêş mın tu projeyên pêşengehan nine.

Di dawiyê de ger gotinek te bo xwendevanên kovara JINAN hebe, kerem bike...

Ez hêvidar ım ku xwendevanên jın yên kovara JINAN dı berpırsiyariya xwe ya dı warê zımanê kurdi da, wê neşıbın jınên bakûrê Kurdıstanê. Qedrê jınên ku xwedi lı zıman û kultura xwe derdıkevın lı ser serê mın heye û ez heyranê wan ım. Herçi ew kesên ku dostên huner û edebiyatê ne, dıvê bızanıbın ku ew ê her kar û qezancê jı vê hewesa xwe bıbinın û wê asoya zanin û derbırina wan fırehtır bıbe.

9/7/2010