30/06/2010

Aqılê Me Me Ani Vır 1

Aqılê Me, Me Ani Vır, Dıvê Ku Kurd Wêrek Û Radikal Bın *1

Em pê dızanın ku dı derbarê Kurdan da, politikaya asimilasyona zımanê kurdi yek jı politikayên sereke yê dewleta Tırkan e. Yek jı sedemên heri mezın a ısrara dewletê dı politikaya inkar û imha da yê ji, jı xwe dı ser meseleya zıman da ye. Dewleta Tırka nıha êdi berhema xebata xwe ya tahripkar a 80 salan hıldıde: Kurd bı lez û bez dı warê zıman da asimile dıbın û zımanê kurdi ketiye taya mırınê! Yani dewleta koledar dıfıkıre ku vayê zımanê kurdi lı bakûrê Kurdıstanê û lı Tırkiyê dê bımıre, nexwe nıha ez çıma dev jı vê politikaya xwe ya zıman û mıletkuj berdım? Yani dıbê ku, çıma pışti 80 salan nıha ez bı awayeki resmi Kurdan wek mılet nasbıkım û imkan bıdım wan, da ku disa vegerın ser zımanê kurdi? Dewleta Tırka jı xwe bawer e ku pırsa mılet û zımanê kurdi bı vi awayê 10, 20 û 30 salên dın ji bıbe, heta ku zımanê kurdi bı awayê gışti pûç bıke û hıngê wê Kurdên tırkizıman ji bere bere bıke “Tırkoxlitırk”. Bê guman her tışt wê lı gor daxwaz û xewnên dewleta işgalkar nemeşe û her tışt ne dı bın tesir û qontrola wê da ye. Kurd ku bıxwazın dıkarın lı zımanê xwe xweyi derkebın û van xewn û xeyalan lı dewleta zulımkar bıkın kabûs.

Jı ber ku lı bakûrê Kurdıstanê da, dı derbarê daxwaza serbesti, perwerde, xwendın û nıvisandına bı zımanê kurdi, bı siyaseta welatparêziya Kurd va hatiye gırêdan, dıvê mecbûri em behsa vê kategoriya Kurdan bıkın. Lı anagorê neticeyên hılbıjartınên ne demokratik ên ku lı Tırkiyê û lı bakûrê Kurdıstanê dıbın, dı nav temamiya mıletê Kurd da nisbeta wan kesên ku xwedi daxwaza heq û serbestiya mıletê Kurd ın, dıbe ku dı navbera % 20- 25 an da be. Yani jı % 75 ê mıletê Kurd jı ber gelek sedeman hê bı awayeki zelal daxwaza heqê Kurdan nake. Dı vê kategoriyê da beşeki pıçûk êdi eslê xwe inkar dıke û tercih û menfeatê xwe bı aweyê gışti dı Tırkbûnê da dıbine.

Pıraniya hêzên ku behsa heqên Kurdan dıkın, xwe dı yelpaza siyaseta çep da dıbinın. Yani daxwaza heq û serbestiya Kurdan bı fıkr û ideolojiyên komunist, sosyalist û bı awayê gışti bı çepiti, her wusa bı zımanê tırki tê xwestın û eşkere kırın. Kesên liberal, demokrat, muhafazakar û dindar ku pıraniya cıvata Kurdan nın, jı ber ku jı ideolojiyên çep dûr ın û her wusa beşek jı wan ji bı zımanê tırki nızanın, bıvê nevê lı hımber heq û serbestiya Kurdan ji ne hewqa germ ın. Dı vê beşa cıvata Kurdan da, dı van salên paşi da hın lepıtandınên pıçûk xwıya dıkın. Dıvê pırsa zımanê kurdi bıbe pırsa hemû beşên cıvata Kurdi. Ku ev nebe, tenê aliyeki cıvata Kurdan, ew aliyê ku bı salan e ku qûtê xweyê siyasi û ideolojiki jı ımbara zımanê çepê Tırk dıxwe û nıha ku pırani ya wan bûne Kurdên tırkizıman, wê tu cari nıkarıbın barê parastına zımanê kurdi hılgırın ser xwe.

Kurdan lı hımberê dewleta zulımkar û zımanê wê, zımanê kurdi nekır bıngeha doza xwe. Tırk bı zımanê xwe û her wusa ji Kurd bı zımanê xwe ne bûn du ali. Meşrubûna doza Kurdan wek mılet, jı cuda bûna me ya jı mıletê Tırk tê, nişana heri berbıçav a vê cuda bûna me ji tenê zımanê me ye. Ku zımanê me çû, hıngê tu meşrubûna vê dozê ji namine. Ku Kurd bı aweyeki gışti zımanê xwe wenda bıkın, êdi wê tu hêz tune be ku Kurdan disa lı zımanê wan vegerine. Dı dema nıha da, ku Kurd hewqa bedelên mezın jı bo doza xwe dıdın, dema ku jı bo zımanê xwe xemsar û bê alaqe ne, dı sıberojan da, dema ku bı temami wek mılet asimile bıbın (Hebûna çend sed hezar kurdizımanan wê nıkarıbe tesireki xwırt lı hemû Kurdan bıke), êdi qetliamên ku dı avakırına dewleta kemalist da hatıne kırın, wêrankırına bı hezaran gundan, kuştın, gırtın û hovitiya ku lı me kırıne û hê ji dıkın wê bıbe çiroka dema berê û jı bo xatırê vê çiroka dema berê wê Kurd nıkarıbın vegerın lı ser zımanê xwe. Çı bıbe, wê nıha bıbe: Yan erê ye û yan ji nerê ye. Qedera zımanê me dı destê me da ye: Ku em bıvên wê bıji, ku em nevên, wê vemıre û bımre.

Feleketa mezın a ku hatiye serê zımanê kurdi ev e: Pıraniya wan hêz û kesên ku jı bo heq û serbestiya mıletê Kurd ketıne rê, xwedi iddia ne û dıbêjın ku xebatê dıkın dev jı zımanê kurdi berda ne. Ew bı zımanê tırki xwe ifade dıkın, kar û xebatên xwe bı zımanê tırki rêvedıbın. Ew bı dehan sala ne ku dı nav hereketa milli ya kurdi da ne, lê belê ew bı zımanê xwe napeyvın. Tırki vêca bûye zımanê wan, jı ber ku ew bı tırki dıhızırın ew nêzi kultura tırki û dûrê kultura kurdi ne.

Lı kêleka vê kategoriya welatparêzên tırkizıman, kategoriyekê mezın ê Kurdan heye ku ew bı xwe jı ber jiyana gunditıyê, feqirti an ji jiyaneki gırti û muhafazakar, ew bı kurdi dıpeyvın an ji hê hini zımanê tırki ne bû ne. Kesên pir û kal ji dıkebın nav vê kategoriyê.

Nıha pıraniya Kurdên ku jı 20 sali mezıntır ın bı kurdi dızanın, lê belê xeyni wan kesên ku jı ber gelek sedeman hê hini zımanê tırki nebûne, kêm kes bı zanebûn bı zımanê kurdi dıpeyve. ( Dı warê axaftına zımanê kurdi da, xeta Qoser – Şemdinan jı gelek heremên dın çêtır e.) Yani hıjmara wan kesên ku dıbêjın “dewleta Tırka zımanê mın yasax kıri ye û dıxwaze bı mın, bı zarokên mın bıde jıbirkırınê, dıxwaze zımanê mın bıkuje û paşê ji mın bıke Tırk, ev zulm e û ez ji vê zulmê qebûl nakım, ez ê zımanê xwe û her wusa ji Kurdbûna xwe bı zanebûn û rık bıparêzım” gelek kêm e.

Lı bajar û qesebeyên Kurdıstanê da û her wusa lı hın gundan da ji, Kurd bı tırkiyeki wusa dıpeyvın ku nagıhije % 20 ê kapasiteya zanina wan a heyi, ya bı zımanê kurdi. Tırkiya gelek kesan dışıbe weki kesên kêmaqılên Tırk. Her vê çendê ji disa terciha xwe dı zımanê tırki da dıkın. Wan jı xwe ra dı zımanê tırki da modernitiyeke sexte peyda kırıne. Ev tışt jı bo jınan ji wusa ye û dıbe ku hê ji zêdetır be, lewra jına nexwenda an ji kêmxwenda, a ku dı cıvata Kurdan da bındestê mêrê xwe, bav, zarok û xızmê xwe ye, bawer dıke qê, dema ku bı tırki zanıbe û bı tırki xeber bıde wê dı cıvatê da statuya wê baştır bıbe. Xelk wek zımanê gundiyan, ehmeq û nezanan lı zımanê kurdi dınhêrın. Ku qimet û itibara zımanê kurdi lı ba kesên ku dı cıvata Kurdan da bı tesir ın, xwenda û siyasetvan nın hebû ya, hıngê wê xelk ji bı vi çavi lı zımanê xwe nenêrta.

Lı ser zımanê kurdi merıv dıkare behsa teoriya mêzin an ji teraziyekê bıke: Zımanê keseki bı kurdi ye, lê belê lı aliyê dın ê mêzinê da, her ku dıçe gıraniya zımanê tırki zêde dıbe, pışti demeki êdi aliyê zımanê kurdi bılınd dıbe (sıvık xwıya dıke) û bı vi awayi ica serdestiya zımanê tırki jı bo wi kesi destpêdıke. Bı vê serdestiyê ra , êdi zımanê tırki lı ser wi bı temami hukm dıke. Yani berê, ku lı kêleka kurdiya xwe, kêm caran, wexta hewce dıbû bı tırki xeber dıda, lê nıha êdi lı kêleka wê tırkiya kulek, ci jı bo zımanê kurdi namine. Lı ba wi kesi êdi zanina xezineya gotınên kurdi, çirok, serpêhati, gotınên pêşiyan an ji sıtran hewqa muhim xwıya nakın. Dı dema modern da, hın tıştan cara pêşi bı zımanê tırki hinbûye, em bêjın ku, wê tu car nefıkıre êdi sala jı dayikbûna xwe an ji hejmara telefona xwe bı kurdi jı yeki ra bêje.

Nıha ku êdi zımanê tırki wek şêrpençê ketiye nav laşê zımanê kurdi, kurdi dıhêre û dıkuje, dıvê jı vê meselê ra rê û çare yên bı lez werın ditın, lewra ku ev nesilê ku bı kurdi zane lê bı kurdi napeyve, ku lı zımanê xwe venegere, hıngê neslên tên wê yekser jı kurdi bêpar bıminın û bı awayeki gışti wê nıkarıbın jı nû va zımanê kurdi fêr bıbın û kurdi bıkın zımanê sereke yê jiyana xwe.

En hındık ev 20 salın ku hın ronakbir û nıviskarên Kurd, jı me ra behsa felaketa ku dıhat dıkırın. Siyasetvanên Kurdan ên xwedi hêz qet guh nedan wan û her wusa wan bı neteweperesti û bı tıştên beradayi va mıjûbûnê sûcdar kırın. Dı çêbûna vê manzaraya zımanê kurdi da mesuliyeta gelek mezın ên parti û teşkilatên Kurdan heye. Dewleta işgalkar jı xwe karê xwe yê zımankuj û mıletkuj dıke, ew dıjmınê me ye û me jê ne lome ye, lê dı vê hovitiyê da siyasetvanên Kurdan çıqas alikariya dıjmın kırın, dıvê ev were munaqaşekırın û çareyeki jê ra were ditın.

Dı siyaseta zıman da dıvê prensipa me ev be: Bı çı awayi dıbe bıla bıbe dıvê em kurdiya nıha heyi bıparêzın. Jı ber vê yekê, dıvê her kes were teşwiq kırın da ku bı kurdiya dızane bıpeyve, bınıvisine û pê siyasetê bıke. Dı warê nıvisandına kurdi da, jı xwı, dıvê tu kes iddia neke ku kurdiya wi ya heri çêtır û baştır e. Hewcedariya vi tışti ji, jı xwe tune ye. Tu kes jı me bı zımanê me yê zıkmaki neçûye mekteban. Pêşi em hinê xwendın û nıvisandına bı zımanê dewleta işgalkar bûne û paşê bı imkanên xwe, bı xwendın û nıvisandına zımanê kurdi rabûne.

Xebata lı dıji asimilasyonê ne tışteki abstrek e, ev xebat tenê dema dı pratikê da were kırın dıbe xebateki ciddi. Dıvê her Kurdeki dı pırsa zıman da, xwe berpırsiyar bıbine. Dıvê em hemu hêz û dinamikên xwe seferber bıkın, da ku rê lı ber vemırin û mırına zımanê kurdi bıgrın. Lı hımberê dıjmınên me çekê me yê heri gıran zımanê me ye. Dı dema me da şoreşgeriya heri baş ji ev e. Bê guman jı bo bı destxıstına heqên Kurdan, jı bo serbestiya Kurdıstanê dıvê teşkilat û partiyên Kurdan û xebatên politik ji hebın, le dıvê ev parti û rêxıstın bı zımanê kurdi xebatên xwe bıkın.

Siyasetvan û nıviskarên ku bı kurdi dıpeyvın û dınıvisinın dıvê xwe jı komplesên ku jı Tırkan hinbûne bıparêzın. “Standart” kırına zımanê kurdi û ditınên weki “kurdiya xwerû û paqış” jı bo me felaketê tinın. Kurdiya bı gotınên sorani, farısi û yên nûçêkıri dagırti, dı nav xelkê da refleksên zımanê kurdi dıde şıkênandınê, jı ber ku xelk bı van gotınan nızanın, dıbên qê êdi kurdiya wan têra wan nake, da ku xwe ifade bıkın û gavek di ji, jı zımanê kurdi dûr dıkebın. Dıvê hedefa me avakırına eliteki Kurd ku hejmara wan pışti deh salan pır pır wê bıgıhije 20-25 hezar kesi nin be. Ku bı rasti ji em mıleteki lı bakurê welatê xwe da û lı Tırkiyê, ku hejmara wan derdorê 20-25 milyon kesi ne, dıvê em jı bo selameta kurdiya hewqas kesan serê xwe bıêşinın. Ku em karıbın kurdiya heyi dı nav xelkê da bıparêzın, hıngê ev kurdi têra me û sertêra me ji dıke da ku em wek mılet, xwedi zımaneki serbıxwe, jı ciranên xwe cıhê bın û bı vê kurdi ya xwe bıgıhijın hemû mırazên xwe. Dı kurdi da hebûna hın gotınên erebi û farısi jı bo me dıvê nebe problem, jı xwe ew bûne malê zımanê me ji. Heta jı me tê dıvê ku em kurdiya xwe jı gotınên tırki bıparêzın, lê ku em mecbûr bıminın dıvê dı kurdiya xwe da wan gotınan ji bı kar binın.

Parastın û geşkırına zımanê kurdi lı ser pışta her Kurdê welatperwer bar e, dıvê ku em jı vi bari nerevın. Dıvê bı karanina zımanê tırki, em alikariya politikaya dewleta zulımkar nekın, jı bo plan û projeyên wan ên asimile kırına Kurdan nebın kobay. Dema Kurd bı tırki dıpeyvın, serketına politikaya diktator a Tırkan ispat dıkın, dılê dıjmınê xwe şa dıkın. Lê dema bı kurdi dıpeyvın, dıxweynın û dınıvisinın, hıngê iflasa politikaya wendakırına Kurdan û Kurdıstanê a dewleta Tırka eşkere dıkın û wek mılet jı xwe ra sıberojeki ronak garanti dıkın. Tenê dema ku me zımanê xwe parast, hıngê em ê wek mılet, jı hev nekevın,nerızın û wenda nebın.

Her zımaneki lı ser coxrafyaki belav dıbe û tê axaftın. Her xelkê ku xwedi zımaneki ye, cografya zımanê xwe ji bı vi awayi avakıri ye. Ku cografya zımanê kurdi xwıya neke an ji tunebe, êdi hebûna Kurdıstanê nayê tu maneyi. Malesef bakûrê Kurdıstanê dı warê zıman da bere bere dıbe berdewamiya Tırkiyê. Dı mesela parastına zımanê xwe da Kurd pır sıst û her wusa bê daxwaz ın. Ev tışt jı bo Kurdên jı bakûr ku lı Awrupayê dıjin ji wusa ye. Tu xebat û enerjiya Kurdan a bı hêz xuya nake da ku merıv pê bawer bıke ku, ê zımanê kurdi jı vê taya mırınê bıfılıte.

Dıvê ronakbir, siyasetvan û rêveberên teşkilat û saziyên Kurdan yên jı bakûr qerarên wêrek û radiqal bıstinın û bı cıh binın. Kurd ku bı rasti ji dıxwazın wek mıleteki cuda bıjin, zımanê xwe bıparêzın, bıgıhijın serbestiya xwe û sıberoja xwe têxın nav garantiyê, hıngê dıvê ku kêrê lı bırinê bıxın:

Serhad Bapir
18/10/2007

* Têbıni: Ev nıvis berê bı sernavê "Aqılê Me Em Anin Vır", wek sê beş, dı malpera Amida Kurd'ê da, hate weşandınê:

http://www.amidakurd.com/kevin/modulesb92a.html?name=Niviskar&op=viewarticle&artid=649

Ez nıha beşa yekê ya vê nıvisê dı bloga xwe da dıweşinım.

No comments: